Πρόκειται για έναν πολυχώρο περίπου 1.000 τ.μ. ο οποίος απέχει εξήντα χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και οκτώ από τη Βεργίνα. Ο νέος αυτός πολιτιστικός χώρος περιλαμβάνει αρχεία από τις εδώ και δεκαετίες εθνογραφικές και άλλες πολιτιστικές καταγραφές του Γιώργη Μελίκη από την υλική και άυλη λαϊκή πολιτιστική και καλλιτεχνική παραγωγή. Ηχητικό, τηλεοπτικό και φωτογραφικό αρχείο, αρχείο του Λαϊκού Χειμώνα, δανειστική βιβλιοθήκη, πινακοθήκη, αρχαιολογικό αρχείο, Αναστενάρια, ρούχα, κοσμήματα, φορεσιές, εκδόσεις και μόνιμη έκθεση με τα κορυφαία έθιμα και τις λαογραφικές παραδοσιακές δράσεις της Μελίκης και της ευρύτερης περιοχής, είναι αυτά που περιέχονται μέσα σ' αυτό το μικρό πολιτιστικό-εθνογραφικό Μουσείο που στεγάζεται σε εσωτερικούς και αύλειους στεγασμένους και υπαίθριους χώρους.
Βασικό μέλημα και στόχος του Αρχείου είναι η επιστημονική, εθνογραφική, πολιτιστική και καλλιτεχνική προσέγγιση και τεκμηρίωση με βασικούς αποδέκτες τους νέους σε συνεργασία με πανεπιστήμια, ακαδημίες, μορφωτικά και καλλιτεχνικά ιδρύματα και ανθρώπους των γραμμάτων και τεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Η μόνιμη έκθεση
Στον ισόγειο χώρο του Αρχείου υπάρχει μια μόνιμη έκθεση για πέντε σημαντικά έθιμα και λαογραφικές δράσεις της Μελίκης. «Στόχος είναι», σημειώνει ο Γιώργης Μελίκης, «μέσα από μια απλή, πλην όμως μουσειολογική παρουσίαση, να κατανοήσουμε πρωτίστως εμείς οι Μελικιώτες τη μεγάλη μας πολιτιστική - παραδοσιακή κληρονομιά και να την αναδείξουμε συμμετοχικά».
Το πρώτο και πολύ ιδιαίτερο έθιμο είναι το κεφαλοδέσι των γυναικών, το αποκαλούμενο «Κατσούλι με φούντες». Η παράδοση θέλει τις γυναίκες να το κληρονομούν ή να τους χαρίζεται από τον ίδιο τον Μεγαλέξανδρο. Σχεδόν αντιγράφει με αριστοτεχνικό τρόπο την περικεφαλαία του.
Το δεύτερο σημαντικό έθιμο τελείται από 25 Δεκεμβρίου μέχρι 6 Ιανουαρίου, δηλαδή στο καλούμενο στην παράδοση Δωδεκαήμερο, και είναι τα Ρουγκάτσια.Το τρίτο και χρονικά αμέσως επόμενο είναι του Καλόγερου των Κωστιανών της Μελίκης. Ενα από τα σημαντικότερα στην παγκόσμια λαογραφία λαϊκά δρώμενα το οποίο τελείται τις Απόκριες, την Καλογερόμερα, Δευτέρα της Κρεατινής Αποκριάς. Το τέταρτο έθιμο μέσα και πάλι στον κύκλο του χρόνου, και ειδικότερα το Σάββατο και την Κυριακή του Λαζάρου, είναι οι Λαζαρίνες, ενώ το πέμπτο πολυσήμαντο έθιμο, που τελείται κατά βάση στις 21 - 23 Μαΐου, είναι τα Αναστενάρια.
Οι ενότητες
Εκτός από τη μόνιμη έκθεση ο χώρος περιλαμβάνει άλλα δέκα επιμέρους αρχεία.
Το Ηχητικό Αρχείο περιλαμβάνει ηχογραφήσεις σε μπομπίνες, μικρές και μεγάλες ταινιών μαγνητοφώνου και κασέτες με τραγούδια, μουσικές, αφηγήσεις, παραμύθια, ιστορικές και γλωσσικές μαρτυρίες, κατά βάση από τη Βόρεια Ελλάδα, που έγιναν την περίοδο 1968 - 2004. Το υλικό που χρήζει άμεσης ψηφιοποίησης έχει εν μέρει μεταδοθεί από το ραδιόφωνο της ΕΡΤ.
Το Τηλεοπτικό Αρχείο του Γιώργη Μελίκη περιλαμβάνει μονταρισμένο τηλεοπτικό υλικό με χορούς, τραγούδια, λαϊκά δρώμενα, ιστορικές, λαογραφικές, κοινωνιολογικές και εθνομουσικολογικές μαρτυρίες και συνεντεύξεις απ' όλη την Ελλάδα. «Πρόκειται για αυθεντικές καταγραφές, οι οποίες μέσα από την ερευνητική ματιά και αποτύπωση αναδεικνύουν την εθνική μας πολυφωνία και έχουν ιδιαίτερη ιστορική και εθνομουσικολογική αξία, κυρίως λόγω της ραγδαίας ομογενοποίησης του πολιτισμού μας και της εξαφάνισης των τοπικών και ιδιαιίτερων πολυσήμαντων στοιχείων που περιέχουν», σημειώνει ο Γιώργης Μελίκης. Αυτό το υλικό έχει αξιολογηθεί ως ιδιαίτερα σημαντικό από ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.
Το Φωτογραφικό Αρχείο περιλαμβάνει χιλιάδες φωτογραφίες από πρόσωπα, λαϊκά δρώμενα, φορεσιές, χορούς, σπίτια, κτίσματα και υποστατικά, εργαλεία, χώρους λαϊκής δράσης, πανηγύρια, χοροστάσια, γλέντια, γάμους, δράσεις, θρησκευτικές τελετές και ιεροπραξίες, καθώς και οικογενειακές παλιές φωτογραφίες.
Στο Αρχείο «Λαϊκού Χειμώνα», την εκδήλωση που ο Γιώργης Μελίκης διοργανώνει από το 1982 στην οποία μέχρι στιγμής έχουν συμμετάσχει περισσότεροι από 6.000 οργανοπαίκτες, τραγουδιστές και χορευτές, περιλαμβάνεται ηχητικό, τηλεοπτικό και έντυπο υλικό. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια σειρά από 25 CD, με περίπου 20 καταγραφές το καθένα με κείμενα, σχόλια και φωτογραφίες για το κάθε κομμάτι.
Στη Βιβλιοθήκη περιλαμβάνονται μέχρι στιγμής πάνω από 12.000 τίτλοι βιβλίων, οι οποίοι καλύπτουν θέματα της ελληνικής και ξένης πνευματικής και καλλιτεχνικής γραπτής και εκδοτικής παραγωγής. Στην ενότητα αυτή υπάρχουν και εκτίθενται και χειρόγραφα κορυφαίων ανθρώπων των γραμμάτων, των τεχνών και του πολιτισμού, όπως των Παλαμά, Μινωτή, Παπανούτσου, Ιωάννου, Αναγνωστάκη κ.ά. Στόχος είναι αυτή η βιβλιοθήκη να λειτουργήσει και ως δανειστική.
Το Εικαστικό Αρχείο και σε μια εσωτερική χωροταξική ανάπτυξη, στο κάτω μέρος υπάρχουν τα βιβλία και σημαντικά χειρόγραφα της Βιβλιοθήκης και στο επάνω, υπό μορφή γκαλερί, παρουσιάζονται εναλλακτικά εικαστικές εκθέσεις, όπως αυτή των εγκαινίων. Ηδη υπάρχουν 500 πίνακες ζωγραφικής του Γιώργη Μελίκη και γνωστών καλλιτεχνών.
Το Αρχαιολογικό Αρχείο είναι μια μικρή συλλογή που περιλαμβάνει εικόνες, παλαίτυπα, διάφορα βιβλία, όπως Ευαγγέλιο εκδόσεων Βενετίας, λειτουργικά σκεύη, σταυρούς ευλογίας, μέρος από άμφια, γκραβούρες κ.λπ.
Στον αύλειο χώρο υπάρχουν σπαράγματα από αρχαιότητες, όπως πέτρες και μαρμάρινα μέλη τα οποία βρίσκονται στην οικογένεια από πολλές δεκαετίες και είχαν χρησιμοποιηθεί στο παλιό σπίτι, όπως και στην τοιχοδομία σπιτιών και υποστατικών. Κάποια απ' αυτά μπορεί και να προέρχονται από το λεηλατημένο ανάκτορο των γειτονικών Αιγών.
Τα Αναστενάρια είναι μια προσωπική συλλογή του Γιώργη Μελίκη από την προσωπική του εμπλοκή με το έθιμο και περιέχει λατρευτικά τάματα, εικόνες, μαντίλια και άλλα ιερά σημάδια που έχουν άμεση σχέση με το Αναστενάρι.
Στη συλλογή Ρούχα - Κοσμήματα - Φορεσιές περιλαμβάνονται ρούχα, στρωσίδια, φορεσιές και κοσμήματα που προέρχονται από την οικογένεια εδώ και τέσσερις γενιές. Ολα είναι στον αργαλειό και αποτυπώνουν την επιχώρια αισθητική και οικοτεχνία με μοτίβα, σχέδια, υλικά και μέσα της Μελίκης και του Ρουμλουκιού.
Τέλος το Αρχείο - Συλλογή με εκδόσεις δίσκων, βιβλίων, DVD κ.ά. αποτελεί μια σημαντική πτυχή και ουσιαστικά μια επιθυμία του Γιώργη Μελίκη: όλο αυτό το αποθησαυρισμένο υλικό της λαϊκής μας παράδοσης να επιστρέψει επεξεργασμένο και εμπλουτισμένο και πάλι στο δημιουργό του λαό μέσα από μια «υπεύθυνη ανακύκλωση σπάζοντας το μουσειακό πλέγμα».
Αγγελιοφόρος 29/5/2011 (αποσπάσματα)
Βασικό μέλημα και στόχος του Αρχείου είναι η επιστημονική, εθνογραφική, πολιτιστική και καλλιτεχνική προσέγγιση και τεκμηρίωση με βασικούς αποδέκτες τους νέους σε συνεργασία με πανεπιστήμια, ακαδημίες, μορφωτικά και καλλιτεχνικά ιδρύματα και ανθρώπους των γραμμάτων και τεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Η μόνιμη έκθεση
Στον ισόγειο χώρο του Αρχείου υπάρχει μια μόνιμη έκθεση για πέντε σημαντικά έθιμα και λαογραφικές δράσεις της Μελίκης. «Στόχος είναι», σημειώνει ο Γιώργης Μελίκης, «μέσα από μια απλή, πλην όμως μουσειολογική παρουσίαση, να κατανοήσουμε πρωτίστως εμείς οι Μελικιώτες τη μεγάλη μας πολιτιστική - παραδοσιακή κληρονομιά και να την αναδείξουμε συμμετοχικά».
Το πρώτο και πολύ ιδιαίτερο έθιμο είναι το κεφαλοδέσι των γυναικών, το αποκαλούμενο «Κατσούλι με φούντες». Η παράδοση θέλει τις γυναίκες να το κληρονομούν ή να τους χαρίζεται από τον ίδιο τον Μεγαλέξανδρο. Σχεδόν αντιγράφει με αριστοτεχνικό τρόπο την περικεφαλαία του.
Το δεύτερο σημαντικό έθιμο τελείται από 25 Δεκεμβρίου μέχρι 6 Ιανουαρίου, δηλαδή στο καλούμενο στην παράδοση Δωδεκαήμερο, και είναι τα Ρουγκάτσια.Το τρίτο και χρονικά αμέσως επόμενο είναι του Καλόγερου των Κωστιανών της Μελίκης. Ενα από τα σημαντικότερα στην παγκόσμια λαογραφία λαϊκά δρώμενα το οποίο τελείται τις Απόκριες, την Καλογερόμερα, Δευτέρα της Κρεατινής Αποκριάς. Το τέταρτο έθιμο μέσα και πάλι στον κύκλο του χρόνου, και ειδικότερα το Σάββατο και την Κυριακή του Λαζάρου, είναι οι Λαζαρίνες, ενώ το πέμπτο πολυσήμαντο έθιμο, που τελείται κατά βάση στις 21 - 23 Μαΐου, είναι τα Αναστενάρια.
Οι ενότητες
Εκτός από τη μόνιμη έκθεση ο χώρος περιλαμβάνει άλλα δέκα επιμέρους αρχεία.
Το Ηχητικό Αρχείο περιλαμβάνει ηχογραφήσεις σε μπομπίνες, μικρές και μεγάλες ταινιών μαγνητοφώνου και κασέτες με τραγούδια, μουσικές, αφηγήσεις, παραμύθια, ιστορικές και γλωσσικές μαρτυρίες, κατά βάση από τη Βόρεια Ελλάδα, που έγιναν την περίοδο 1968 - 2004. Το υλικό που χρήζει άμεσης ψηφιοποίησης έχει εν μέρει μεταδοθεί από το ραδιόφωνο της ΕΡΤ.
Το Τηλεοπτικό Αρχείο του Γιώργη Μελίκη περιλαμβάνει μονταρισμένο τηλεοπτικό υλικό με χορούς, τραγούδια, λαϊκά δρώμενα, ιστορικές, λαογραφικές, κοινωνιολογικές και εθνομουσικολογικές μαρτυρίες και συνεντεύξεις απ' όλη την Ελλάδα. «Πρόκειται για αυθεντικές καταγραφές, οι οποίες μέσα από την ερευνητική ματιά και αποτύπωση αναδεικνύουν την εθνική μας πολυφωνία και έχουν ιδιαίτερη ιστορική και εθνομουσικολογική αξία, κυρίως λόγω της ραγδαίας ομογενοποίησης του πολιτισμού μας και της εξαφάνισης των τοπικών και ιδιαιίτερων πολυσήμαντων στοιχείων που περιέχουν», σημειώνει ο Γιώργης Μελίκης. Αυτό το υλικό έχει αξιολογηθεί ως ιδιαίτερα σημαντικό από ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.
Το Φωτογραφικό Αρχείο περιλαμβάνει χιλιάδες φωτογραφίες από πρόσωπα, λαϊκά δρώμενα, φορεσιές, χορούς, σπίτια, κτίσματα και υποστατικά, εργαλεία, χώρους λαϊκής δράσης, πανηγύρια, χοροστάσια, γλέντια, γάμους, δράσεις, θρησκευτικές τελετές και ιεροπραξίες, καθώς και οικογενειακές παλιές φωτογραφίες.
Στο Αρχείο «Λαϊκού Χειμώνα», την εκδήλωση που ο Γιώργης Μελίκης διοργανώνει από το 1982 στην οποία μέχρι στιγμής έχουν συμμετάσχει περισσότεροι από 6.000 οργανοπαίκτες, τραγουδιστές και χορευτές, περιλαμβάνεται ηχητικό, τηλεοπτικό και έντυπο υλικό. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια σειρά από 25 CD, με περίπου 20 καταγραφές το καθένα με κείμενα, σχόλια και φωτογραφίες για το κάθε κομμάτι.
Στη Βιβλιοθήκη περιλαμβάνονται μέχρι στιγμής πάνω από 12.000 τίτλοι βιβλίων, οι οποίοι καλύπτουν θέματα της ελληνικής και ξένης πνευματικής και καλλιτεχνικής γραπτής και εκδοτικής παραγωγής. Στην ενότητα αυτή υπάρχουν και εκτίθενται και χειρόγραφα κορυφαίων ανθρώπων των γραμμάτων, των τεχνών και του πολιτισμού, όπως των Παλαμά, Μινωτή, Παπανούτσου, Ιωάννου, Αναγνωστάκη κ.ά. Στόχος είναι αυτή η βιβλιοθήκη να λειτουργήσει και ως δανειστική.
Το Εικαστικό Αρχείο και σε μια εσωτερική χωροταξική ανάπτυξη, στο κάτω μέρος υπάρχουν τα βιβλία και σημαντικά χειρόγραφα της Βιβλιοθήκης και στο επάνω, υπό μορφή γκαλερί, παρουσιάζονται εναλλακτικά εικαστικές εκθέσεις, όπως αυτή των εγκαινίων. Ηδη υπάρχουν 500 πίνακες ζωγραφικής του Γιώργη Μελίκη και γνωστών καλλιτεχνών.
Το Αρχαιολογικό Αρχείο είναι μια μικρή συλλογή που περιλαμβάνει εικόνες, παλαίτυπα, διάφορα βιβλία, όπως Ευαγγέλιο εκδόσεων Βενετίας, λειτουργικά σκεύη, σταυρούς ευλογίας, μέρος από άμφια, γκραβούρες κ.λπ.
Στον αύλειο χώρο υπάρχουν σπαράγματα από αρχαιότητες, όπως πέτρες και μαρμάρινα μέλη τα οποία βρίσκονται στην οικογένεια από πολλές δεκαετίες και είχαν χρησιμοποιηθεί στο παλιό σπίτι, όπως και στην τοιχοδομία σπιτιών και υποστατικών. Κάποια απ' αυτά μπορεί και να προέρχονται από το λεηλατημένο ανάκτορο των γειτονικών Αιγών.
Τα Αναστενάρια είναι μια προσωπική συλλογή του Γιώργη Μελίκη από την προσωπική του εμπλοκή με το έθιμο και περιέχει λατρευτικά τάματα, εικόνες, μαντίλια και άλλα ιερά σημάδια που έχουν άμεση σχέση με το Αναστενάρι.
Στη συλλογή Ρούχα - Κοσμήματα - Φορεσιές περιλαμβάνονται ρούχα, στρωσίδια, φορεσιές και κοσμήματα που προέρχονται από την οικογένεια εδώ και τέσσερις γενιές. Ολα είναι στον αργαλειό και αποτυπώνουν την επιχώρια αισθητική και οικοτεχνία με μοτίβα, σχέδια, υλικά και μέσα της Μελίκης και του Ρουμλουκιού.
Τέλος το Αρχείο - Συλλογή με εκδόσεις δίσκων, βιβλίων, DVD κ.ά. αποτελεί μια σημαντική πτυχή και ουσιαστικά μια επιθυμία του Γιώργη Μελίκη: όλο αυτό το αποθησαυρισμένο υλικό της λαϊκής μας παράδοσης να επιστρέψει επεξεργασμένο και εμπλουτισμένο και πάλι στο δημιουργό του λαό μέσα από μια «υπεύθυνη ανακύκλωση σπάζοντας το μουσειακό πλέγμα».
Αγγελιοφόρος 29/5/2011 (αποσπάσματα)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου